Dużą wartość ma oznaczanie gęstości względnej moczu podczas próby zagęszczania i rozcieńczania. Nieuzyskanie w próbie zagęszczania gęstości względnej 1,026 lub więcej 800 mmol/kg przemawia za upośledzeniem zdolności zagęszczania moczu. Objaw ten, określany mianem hipostatyczni, jest w wielu przewlekłych nefropatiach pierwszym wskaźnikiem rozpoczynającej się niewydolności nerek. W próbie rozcieńczania nieosiągnięcie gęstości względnej niższej aniżeli 1,004 każe podejrzewać upośledzenie zdolności rozcieńczania moczu. W niektórych chorobach nerek objaw ten rozwija się równolegle ze spadkiem zdolności zagęszczania moczu, natomiast w innych upośledzenie zdolności rozcieńczania rozwija się znacznie później aniżeli ograniczenie zdolności zagęszczania. Należy dodać, że klasycznej próby zagęszczania, polegającej na niepodawaniu płynów choremu przez wiele godzin, nie wolno przeprowadzać u pacjentów z niewyrównaną niewydolnością nerek. Odwodnienie wywołane tym postępowaniem może spowodować bardzo znaczne pogłębienie niewydolności. Próby rozcieńczania — ze względu na możliwość wywołania obrzęku płuc — nie wolno przeprowadzać u chorych z niewydolnością krążenia, wysokim nadciśnieniem tętniczym lub zaznaczonymi objawami przewodnienia.