Reumatoidalne zapalenie stawów w jednej czwartej przypadków zaczyna się od zajęcia jednego, najczęściej dużego stawu. Rozpoznanie w takim przypadku jest możliwe na podstawie wyłączenia innych zapaleń. W części przypadków zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa zajęcie osiowej części szkieletu poprzedza zapalenie jednego lub paru stawów kończyn dolnych. W wypadku symetrycznego zapalenia wielostawowego, w pierwszym rzędzie myśleć należy o reumatoidalnym zapaleniu stawów. Postawienie rozpoznania w klasycznej postaci tej choroby nie jest trudne. Charakteryzuje się ona zajęciem proksymalnych stawów międzypaliczkowych i stawów śródręczno-palcowych rąk, ale może też dotyczyć wszystkich innych. Szczegółowe zebranie wywiadu i dokładne zbadanie pacjenta pozwala na rozpoznanie atypowych postaci choroby lub ujawnienie współistnienia zmian w innych narządach gicznie zwykle nierozpoznawalne. Wiadomości o czynnikach pogarszających lub łagodzących ból, jak wpływ ciepła, ruchów, wstrząsów, nie mają większego znaczenia dla rozpoznania. Ciepło łagodzi ból w z.z.s.k., a pogarsza dolegliwości zależne od osteoporo-zy. Również ruch łagodzi bóle i sztywność w z.z.s.k., natomiast ruchy, a szczególnie wstrząsy, pogłębiają bóle w chorobach zapalnych i procesach nowotworowych toczących się w kręgosłupie.