Każdy człowiek ma różne poglądy i przekonania, posługuje się schematami poznawczymi, niezależnie od tego, czy i w jakiej mierze jest tego świadom. A treść poglądów i przekonań kształtuje zachowanie człowieka, tj. sposób rozwiązywania zadań, a także dobór celów w życiu i sposobów ich osiągania. Dlatego też przy analizie osobowości człowieka aspekt orientacyjno-poznawczy jest naczelny. Jak już zaznaczono, podstawowe znaczenie dla prawidłowego kształtowania schematów poznawczych ma wychowanie. Od najwcześniejszego dzieciństwa rodzina przekazuje dziecku wiedzę o świecie. Każda sytuacja, każde zdarzenie traktowane jest w sposób jednostkowy. Dopiero później dziecko dostrzega związki przyczynowo-skutkowe, widzi sytuacje w sposób całościowy, tj. w relacji do innych sytuacji przeszłych, teraźniejszych i przyszłych. Swoim zachowaniem potwierdza fakt, że wie, czego od niego oczekują w tej konkretnej sytuacji i czego ono ma prawo oczekiwać. Przykładowo: studentka nie wejdzie do gabinetu profesora na egzamin w kostiumie plażowym, ze śpiewem lub z niestosownym hałasem. Swoim zachowaniem potwierdzi, że zna wymagania, ja kie stawia jej ta sytuacja, i ma oczekiwanie co do tego, jak inni mogą i powinni się w tej określonej sytuacji zachować. Czyli jest zorientowana co do własnej roli i miejsca w danej sytuacji, ponieważ każdorazowo umieszcza siebie i sytuację w ramach obrazu świata i własnej osoby. Prawidłowo uformowany obraz świata pozwala sprawnie funkcjonować w społeczeństwie.